درمان افسردگي و پوچي با ياد خدا !

درمان افسردگي و پوچي با ياد خدا !

مجموعه: متفرقه ديني

يا ياد خدا دل‏‌ها آرامش مي‏‌يابد

امروزه با توجه به مشكلات جوامع صنعتي و روزمرگي‌ها‌، انسان‌ها به صورت چشم‌گيري گرفتار احساس پوچي شده‌اند، كه البته اين بي‌هدفي و احساس پوچي كاملاً با آموزه‌هاي توحيدي بيگانه است.

در تفكر ديني با وجود خداي قادر مطلق و خير خواه اعلي، خداوندي كه هيچ يك از مخلوقاتش را بي‌هدف و پوچ خلق نكرده مباحثي مثل پوچي و از خود بيگانگي، بي معنا است. پس اين نوع احساس، مربوط به تفكر غلط انسان است، نه خداوند متعال.

راه رهايي از اين احساسات ويرانگر تنها و تنها متمسك شدن به آموزه‌هاي توحيدي است؛ اگر كسي به خداوند قادر حكيم، معتقد باشد و باور داشته باشد كه او اين جهان و از جمله انسان را هدف دار آفريده كه اين هدف يا رسيدن به خوشبختي جاويدان، يا رسيدن به بهشت، يا دستيابي به شناخت واقعي است و بداند كه خلقت جهان هستي و انسان، سرسري نيست، در اين صورت، همه چيز در زندگي معنادار مي‏‌شود، ولو اينكه سختي ‏‌ها و مشكلات و مصيبت ‏‌ها، باشد.

اگر اين اعتقاد توحيدي عميق و ريشه‌ دار باشد، سوالات اساسي انسان، مانند از كجا آمدن، به كجا رفتن (آغاز و انجام انسان) هم معنادار و هدفمند خواهند شد.

امّا درمان احساس پوچي در انسان‌هايي كه باور و اعتقاد به خدا دارند و اعمال عبادي و واجبات خود را انجام مي‏‌دهند، در اين است كه به باور و اعتقاد خود توجه نموده و به تقويت و اصلاح آن بپردازند.

همچنان‌كه خداوند متعال به اين ايمان مضاعف، در قرآن تاكيد فرموده است:
"يَا أيُّهَا الّذِينَ امَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ؛ اي كساني كه ايمان آورده‏‌ايد، ايمان بياوريد به خدا و پيامبرش".

مفاد اين آيه بيان مي‌كند كه كسي شايد ظاهراً ايمان داشته باشد، امّا هنوز به ايمان واقعي و يا به مراتب بالاي ايمان و يا ايماني كه عمل صالح و شايسته را مي‏‌طلبد، دست نيافته است. اين آيه، توصيه و بلكه فرمان به ايمان واقعي و حقيقي مي‌دهد.

در نتيجه يكي از عوامل مهم احساس پوچي و از خود بيگانگي، عدم شناخت واقعي مبدأ و معاد است. اگر انسان جهان را در چارچوب ماده محدود نمايد و براي آن، هدف و غايت قائل نشود، احساس پوچي و از خود بيگانگي مي‏‌كند؛ چون دنياي بدون خداوند مانند خانه بدون صاحب است لذاست كه فضاي پوچي و بي هويتي در آن، حاكم مي‏‌ شود.

اگر انسان براي جهان، خالق و مدبري بشناسد و براي آن قائل به هدف باشد، ديگر احساس پوچي نمي‏‌كند، چون در اثر ايمان به خدا و معاد، جهان هدفمند بوده و انسان جايگاه خود را در آموزه‏‌هاي ديني درك مي‏‌كند.

در انسان اين باور تقويت مي‏‌شود كه او به سوي كمال مطلق در حركت است كما اينكه قرآن مي فرمايد: "إنّا للَّهِ وَ إنّا إلَيْهِ رَاجِعُون؛ همه از خداييم و به سوي خدا باز مي‏‌گرديم". [بقره، آيه 156]

بنابراين آيات قرآن و دين اسلام براي از بين بردن احساس پوچي و از خود بيگانگي، انسان‏‌ها را به خداشناسي و معاد باوري رهنمون و همه را به تفكر در نظام هستي دعوت نموده و براي جهان و انسان، هدف تعريف نموده است: "أوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي اَنْفُسِهِمْ مَا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَوَاتَ وَالأرضَ وَ مَا بَيْنَهُمَا إلاّ بِالحَقٍّ؛ آيا در پيش نفوس خود تفكر نكردند كه خدا آسمان‏‌ها و زمين و هر چه در بين آن‏ها است (از انواع بي شمار مخلوقات) همه را جز به حق و به وقت معين نيافريده است."[روم، آيه 8] و يا آيه "ربّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلاً؛ پروردگارا اين دستگاه با عظمت (جهان) را بيهوده نيافريده‌‏اي".[آل عمران، آيه 191]

و از سوي ديگر، به انسان مي‏‌گويد: كه تو را بيهوده و پوچ خلق نكرده‏‌ايم: "اَفَحَسِبْتُم انّمَا خَلَقْنَاكُم عَبَثاً؛ آيا گمان مي‏‌كنيد كه ما شما را بيهوده خلق كرده‌‏ايم؟!" [مومنون، آيه 115] و همچنين بازگشت انسان را به سوي حق بيان نموده است و به انسان تذكر مي‏‌دهد كه فكر نكن كه بازگشتي نيست: "وَ اَنَّكُم اِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ؛ و گمان كرديد كه به سوي ما باز نمي‏‌گرديد!؟" [مومنون، آيه 115]

همچنين اسلام انسان را به تقويت باورهاي ديني سفارش نموده و ياد خدا را عامل آرامش رواني دانسته است: "ألَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبِ؛ با ياد خدا دل‏‌ها آرامش مي‏‌يابد".[رعد، آيه 28]
در آموزه‏‌هاي ديني، انسان‏‌ها به خودشناسي دعوت شده و يكي از عوامل از خود بيگانگي "خود فراموشي" دانسته شده است. همچنين در برخي از آيات يكي از عوامل "خود فراموشي" غفلت از ياد خدا ذكر شده است: "نَسُوا اللَّهَ فَأنْسَاهُم أنْفُسهُم؛ خدا را فراموش كردند، خدا هم نفوس آنان را از يادشان برد".[حشر، آيه 19] 

يكي از برترين عامل رفع بيماري افسردگي و نيز دفع اضطراب ايمان به خداست

 
آيا مي توان از اين عوامل (ايمان، معنويت، دعا و نيايش و...) به عنوان راه كاري براي رهايي از افسردگي استفاده كرد؟

در واقع، هميشه و در همه جا پيروي از دستورهاي ديني به سود انسان بوده است؛ زيرا اين دستورها، منطبق بر سرشت آدمي است و انسان با پيروي از اين دستورها، برنامه اي در پيش رو خواهد داشت كه او را از سردرگمي و انحراف، نجات مي دهد. انسان با پيروي از دين و معنويت، به كسي اتكا پيدا مي كند كه مي داند همه چيز در دست اوست. از طرفي دعا در تمام اديان و فرهنگ ها، وسيله اي براي رهايي از مشكلات، درمان بيماري ها و راهي براي رسيدن به آرزوها بوده است.

دعا، رو در رويي انسان با خالق است. در هنگامه دعا و نيايش، انسان، بدون هيچ مقاومتي، از خود براي خدا مي گويد و مي داند كه آنچه مي گويد، نزد او محفوظ خواهد ماند. اقرار به خطاها و عرض نياز به درگاه الهي، هيجانات انسان را تخليه مي كند و براي ادامه راه زندگي به او توان مي بخشد.

البته اگر انسان بتواند برخي از عبادات را به طور دسته جمعي انجام دهد (مثل نماز جماعت، زيارت و اعتكاف يا خواندن دعا به صورت گروهي)، مي تواند از افراد شايسته در مكان هاي برگزاري اين نوع مراسم، به عنوان الگو استفاده نمايد و نيز ارتباطات بين فردي خود را افزايش دهد؛ چرا كه افسردگي، بيشتر در افرادي ديده مي شود كه ارتباطات بين فرديِ ضعيف دارند و ضعف در ارتباطات بين فردي، قادر است انسان را از بسياري تقويت هاي محيطي محروم سازد. (خانم دكتر فريده ثابت/ وان شناس، مشاور و مدرّس دانشگاه علاّمه طباطبايي تهران)

نتيجه گيري
در يك جمع بندي مي توان گفت برخي از عوامل رهايي از چنگال افسردگي و درمان آن با نگرش ديني عبارتند از:

ايمان راستين:
بيماري افسردگي در ميان كساني كه داراي ايمان قوي نيستند، شايع تر است و دقت در اين امر نشان مي دهد كه اتصال به مبدأ لايزال قدرت الهي به روح آدمي قدرت مقاومت ويژه اي در برابر عوامل شكست مي بخشد.

يكي از برترين عامل رفع بيماري افسردگي و نيز دفع اضطراب و دفع احساس پوچي و بي معنا بودن زندگي، ايمان به خداست.

اقامه نماز، ذكر، دعا و نيايش:
يكي از عوامل موثر در باب رهايي از چنگال بيماري هاي مختلف رواني از جمله، بيماري افسردگي، پرداختن به نماز، دعا و نيايش يعني قطع توجه و يا كاهش توجه از دنيا و افزايش توجه به عالم معنويت است.

توبه:
يكي از عوامل بروز افسردگي روح، احساس گناه در پيشگاه خداوند متعال است كه بر اثر قانون شكني در زندگي و فشار وجدان پديد مي آيد كه در اين باره بهترين راه برون رفت از احساس گناه و شرمندگي دروني و بهترين چاره جهت رهايي از عذاب وجدان كه به صورت افسردگي ظاهر گشته مسأله توبه است.

توكل:
اميرالمومنين عليه السلام فرمودند: كسي كه به خدا اعتماد كند، سرور قلبي برايش حاصل مي شود و كسي كه به خدا توكل كند، خدا امور او را كفايت مي كند.(جامع الاخبار ،ص 322، ح 905)

آواي قرآن و قرائت و استماع احاديث:
امام صادق عليه السلام: ((ان حديثنا يحيي القلوب؛ بدون ترديد، احاديث و رهنمودهاي حيات بخش ما، مايه حيات دل هاست.)) (بحارالانوار ،ج 2،حديث 29،ص 151)